شاخه‌های پاتولوژی و فرآیند انجام پاتولوژی
پاتولوژی آناتومیک
پاتولوژی آناتوميک مطالعه ويژگي‌های تشريحی بافت برداشته شده از بدن و يا حتی کل بدن در صورت کالبد شکافی است تا تشخيص لازم انجام شود و دانش بيماری مربوطه را افزايش دهدپاتولوژی تشریحی می‌تواند شامل مشاهده سلول‌ها در زیر میکروسکوپ باشد، اما همچنین شامل بررسی کلی اندام‌ها (مثل طحال پاره شده) می‌باشد. همچنین شامل بررسی خواص شیمیایی سلول‌ها و نشانگرهای ایمونولوژیک آن‌ها است. چندین زیرمجموعه گسترده از آسیب شناسی تشریحی وجود دارد:
• پاتولوژی جراحی: پاتولوژی جراحی مهمترین و زمان‌برترین شاخه پاتولوژی است که تمرکز اصلی آن بر بررسی بافت‌ها با چشم غیر مسلح یا زیر میکروسکوپ برای تشخیص قطعی بیماری است. نمونه‌هایی که به صورت جراحی برداشته شده‌اند از منابعی مانند بیوپسی‌های کوچک پوست، بیوپسی‌های هسته‌ای برای تشخیص سرطان و اتاق عمل که در آن تومورها برداشته می‌شود دریافت می‌گردند. پاتولوژی جراحی شامل تجزیه و تحلیل ماکروسکوپیک (ناخالص) و میکروسکوپیک (بافت شناسی) بافت است که خواص مولکولی نمونه‌های بافت توسط ایمونوهیستوشیمی یا سایر تست‌های آزمایشگاهی ارزیابی می‌شود.
• حیطه امراض بافتی: بررسی سلول ها در زیر میکروسکوپ است که با رنگ نشانه گذاری شده‌اند تا آن‌ها را پدیدار یا قابل مشاهده‌تر کند. اغلب، از آنتی بادی‌ها برای برچسب گذاری بخش‌های مختلف سلول‌ها با رنگ‌های مختلف رنگ یا فلورسنت استفاده می‌شوند. پس از اینکه میکروسکوپ به طور گسترده در پاتولوژی استفاده شد، بسیاری از روش‌های مختلف حفظ و رنگ آمیزی بافت توسعه پیدا کرد.
• سیتوپاتولوژی: مطالعه گروه‌های کوچکی از سلول‌هایی است که در مایعات بدن قرار دارند یا از طریق خراشیدن، از قبیل سلول‌هایی که در طی پاپ اسمیر دهانه رحم گرفته می‌شوند، به دست می‌آیند. پاپ اسمیر، سرطان دهانه رحم و برخی از انواع عفونت را تشخیص می‌دهد. سلول‌ها توسط براش از دهانه رحم گرفته می‌شوند و سپس زیر یک میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند تا ناهنجاری‌ها را بررسی کنند.
پاتولوژی بالینی
پاتولوژی بالینی بیماری را از طریق تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مایعات بدن و بافت‌ها تشخیص می‌دهد. به عنوان مثال، اجزای شیمیایی خون ممکن است همراه با تجزیه و تحلیل سلول‌ها و شناسایی هر گونه میکروارگانیسمی نظیر باکتری‌هایی که در نمونه وجود دارند، تجزیه و تحلیل شوند. گاهی اوقات، حیطه پاتولوژی بالینی همچنین به زمینه پزشکی آزمایشگاهی شناخته می‌شود. انواع عمده این پاتولوژی عبارتند از:
• پاتولوژی شیمیایی یا شیمی بالینی: بیوشیمیست‌ها یا پاتولوژیست‌های شیمیایی تمام جنبه‌های بیماری را بررسی می‌کنند و تغییرات در مواد مختلف موجود در خون و مایعات بدن مانند پروتئین‌ها، هورمون‌ها و الکترولیت‌ها را تشخیص می‌دهند، زیرا این تغییرات می‌توانند نشانگر باشند و سرنخ‌هایی درباره بیماری یا خطر بیماری ارائه دهند. برای مثال، یک بیوشیمیست ممکن است سطح کلسترول و تری گلیسیرید را برای تعیین خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ارزیابی کند. همچنین ممکن است وجود نشانگرهای تومور، ویتامین‌ها، سموم، داروها و مواد روانگردان را نیز بررسی و اندازه گیری کنند.
• هماتولوژی: این زمینه مربوط به جنبه‌های مختلف بیماری است که بر خون تاثیر می‌گذارد، به عنوان مثال شامل اختلالات خونریزی، مشکلات لخته شدن، و کم خونی می‌باشد. حوزه دیگر هماتولوژی، پزشکی انتقال خون است که شامل تعیین نوع خون، سازگاری متقابل و مدیریت حجم زیادی از محصولات خون می‌باشد. یک نمونه از آزمون‌هایی که هماتولوژیست ممکن است انجام دهد، تست لخته شدن خون است تا بررسی کند آیا دوز وارفارین برای بیمار نیاز به افزایش یا کاهش دارد.
• ایمونولوژی یا ایمونوپاتولوژی: ایمونولوژیست‌ها آزمایشات عملکرد ایمنی را انجام می‌دهند تا اطمینان حاصل شود که آیا یک بیمار از آلرژی رنج می‌برد یا خیر و اگر چنین باشد، به چه چیزی حساسیت دارند. بسیاری از بیماری‌ها نیز به عنوان نتیجه‌ای از واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به سلول‌ها یا بافت‌های سالم و راه اندازی یک حمله ایمنی علیه آن‌ها، به وجود می‌آیند. این وضعیت، بیماری خودایمنی نامیده می‌شود. آزمایشات ایمونولوژیک مختلفی وجود دارد که می‌توانند نشانگرهای بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، دیابت و لوپوس را نشان دهد.
ژنتیک
سه شاخه اصلی ژنتیک وجود دارد و این موارد عبارتند از:
• سیتوژنتیک: این شاخه، تجزیه و تحلیل ناهنجاری‌های کروموزومی در سطح میکروسکوپی است.
• ژنتیک بیوشیمیایی: جستجو برای نشانگرهای بیماری خاص با استفاده از تکنیک‌های بیوشیمیایی
• ژنتیک مولکولی: جهش‌های ژنی با استفاده از تکنولوژی DNA مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
ژنتیک شامل انجام آزمایش‌هایی روی کروموزوم‌ها، نشانگرهای بیوشیمیایی و DNA استخراج شده از مایعات بدن و بافت‌ها برای شناسایی بیماری‌های ژنتیکی است.
میکروبیولوژی
میکروبیولوژی به بیماری‌های ناشی از عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها مربوط می‌شود. نمونه‌هایی از خون، مایعات بدن و بافت برای تعیین اینکه آیا عفونت وجود دارد، آزمایش می‌شود و زمینه میکروبیولوژی پزشکی همچنین با شناسایی گونه‌های جدید میکروارگانیسم‌ها درگیر است. حوزه‌های دیگر میکروبیولوژی شامل کنترل شیوع عفونت و بررسی مشکلات ناشی از مقاومت آنتی بیوتیکی باکتریایی می‌باشد. یکی از نقش‌های اصلی میکروب شناسان، اطمینان از این است که داروهای ضد میکروبی به درستی تجویز و استفاده می‌شوند.
پاتولوژی مولکولی
پاتولوژی مولکولی یک رشته نسبتا جدید است که پیشرفت قابل توجهی در دهه گذشته داشته است. این حوزه بر مطالعه و تشخیص بیماری از طریق بررسی مولکول‌ها در داخل اندام، بافت یا مایعات بدن تاکید دارد. بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان در اثر جهش یا تغییرات در کدهای ژنتیکی فرد اتفاق می‌افتند و شناسایی جهش‌های مشخص و خاص به پزشکان اجازه می‌دهد که بیماری را طبقه بندی کنند و درمان مناسب را انتخاب نمایند. در نتیجه، تجزیه و تحلیل مولکولی منجر به راهی برای درمان پزشکی شخصی می‌شود، به ما اجازه می‌دهد پاسخ بیمار به یک درمان ضد سرطان خاص را بر اساس آرایش ژنتیکی خود پیش بینی کنیم. پاتولوژی مولکولی شامل توسعه رویکردهای مولکولی و ژنتیکی برای تشخیص و طبقه بندی تومورهای انسانی و همچنین برای طراحی و تایید نشانگرهای زیستی قابل پیش بینی جهت پیش آگهی بیماری و تعیین شانس ابتلا به سرطان‌های خاص در افراد می‌باشد. سطوح بالای حساسیت ارائه شده توسط آزمایشات مولکولی اجازه تشخیص تومورهای بسیار کوچک که با روش‌های دیگر غیر قابل تشخیص هستند را می‌دهد، و به تشخیص زودتر، بهبود مراقبت از بیمار و نتایج نجات از بیماری بهتر منجر می‌شود.
فرآیند پاتولوژی بافت
پس از اینکه پزشک یک نمونه بافت را برای آزمایشات پاتولوژی از بیمار می‌گیرد و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد، چه اتفاقی می‌افتد؟ این روند به صورت شگفت انگیزی ساده در عین حال پیچیده است و یک تشخیص دقیق با پردازش بافت با کیفیت بالا شروع می‌شود که در آزمایشگاه رخ می‌دهد. در اینجا مراحل تشخیص دقیق در آزمایش پاتولوژی مطرح شده‌اند:
ثبت کردن
هنگامی که نمونه‌های بافت از پزشک وارد آزمایشگاه شد، بلافاصله به بافت شماره شناسایی برای پیگیری آن از طریق سیستم آزمایشگاهی داده می‌شود. این شماره به عنوان شماره ثبت نام شناخته می‌شود. شماره ثبت نام متفاوت از شماره صورتحساب یا شماره بیمار است که ممکن است توسط پزشک آن‌ها به بیمار داده شود.
توصیف ناخالص
سپس به وسیله اندازه گیری دقیقی از نمونه بافت بر حسب میلی متر، یک توصیف خاص (به نام توصیف ناخالص) به نمونه بافتی داده می‌شود. اندازه گیری‌ها و سایر اطلاعات مهم مانند توضیحات سایت در سیستم اطلاعات آزمایشگاهی ثبت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تاریخچه بالینی کاملی برای هر نمونه به دست آمده است. پس از توصیف ناخالص ضبط شده، بافت به چندین بخش نازک تقسیم می‌شود و با عدد ثبت نام قبلا اختصاص داده شده، در یک کاست پلاستیکی قرار می‌گیرد.
پروسس بافت (آماده سازی بافت)
بافت در داخل تیشو کاست، برای 8 تا 12 ساعت، در دستگاه تیشو پروسسور قرار می‌گیرد تا فعالیت سلولی نمونه را متوقف کند و آن را در حالت فعلی به طور نامحدود حفظ نماید. پروسس، مراحل بعدی قالب گیری و برش بافت که قبل از تشخیص مورد نیاز است را ممکن می‌سازد و همچنین به پاتولوژیست این امکان را می‌دهند تا در صورت نیاز، بافت را چندین سال بعد بازبینی کنند.
قالب گیری بافت (بلوکه کرئن بافت)
پس از پروسس، بافت در پارافین مذاب خوابانده می‌شود تا یک ساختار دائمی به نام بلوک بافت ایجاد شود که می‌تواند در طی چند سال در دمای اتاق نگهداری شود. قالب گیری بافت به پزشکان اجازه می‌دهد که بافت را برای آماده سازی اسلاید، در جهت درست قرار دهند.
آماده سازی اسلاید
تکنسین آزمایشگاه بلوک بافت جاسازی شده را روی دستگاه میکروتوم قرار می‌دهد تا بافت را به لایه‌های بسیار نازک تقسیم کند (به ضخامت حدود ۴ میکرون، که بیش از ۲۰ برابر نازک‌تر از موی انسان است). سپس تکنسین‌های متخصص لایه‌های نازک را با دقت روی یک اسلاید شیشه‌ای قرار می‌دهند.
رنگ آمیزی
در مرحله نهایی پردازش، بافت موجود روی اسلایدها رنگ آمیزی می‌شوند. به این منظور اسلایدها را در مجموعه‌ای از مواد شیمیایی در یک نظم و زمان بندی دقیق غوطه ور می‌کند. این مواد شیمیایی بافت را رنگ کرده و باعث می‌شود تفاوت‌ها در انواع سلول‌ها در نمونه قابل تشخیص شوند. پس از رنگ آمیزی، اسلایدها بلافاصله با یک لایه نازک از فیلم شفاف پوشش داده می‌شوند تا از بافت ظریف روی سطح آن محافظت شود. اکنون اسلایدها برای پاتولوژیست‌ها آماده هستند تا زیر میکروسکوپ بررسی شوند.
تشخیص
پاتولوژیست هر قطعه بافت را زیر یک میکروسکوپ با دقت بالا بررسی می‌کند و تشخیص را انجام می‌دهد. این تشخیص ثبت می‌شود و گزارش آزمایشگاهی برای هر نمونه ایجاد می‌گردد. این گزارش‌ها سریعا به پزشکی که آزمایش پاتولوژی را سفارش داده است، فرستاده می‌شوند.